Maria Dek w Galerii Satyrykon

MARIA DEK
chabazie / Krzaczory i Banda

Już od wtorku, 27 sierpnia, zapraszamy na nową wystawę w Galerii Satyrykon.

W twórczości Marii Dek, skierowanej głównie do najmłodszych, najważniejszy jest świat wokół nas – ten, który jest na wyciągnięcie ręki, widoczny w zasięgu wzroku i uszu, a czasem nawet nosa.

W jej ilustracjach, książkach autorskich, puzzlach, plakatach edukacyjnych oraz innych projektach graficznych odkrywamy mikroświaty żuczków, biedronek, ślimaków i mrówek, które możemy dostrzec, gdy pochylić się aż do samej ziemi.

To wyjątkowa okazja, aby zanurzyć się w pełne detali i kolorów prace Marii Dek, które zachęcają do odkrywania piękna i magii w otaczającym nas świecie. Czekamy na Was w Galerii Satyrykon!

GDZIE ROSNĄ MARZENIA – KOLOROWE ŚWIATY MARII DEK

W twórczości Marii Dek dla najmłodszych – przede wszystkim w jej ilustracjach i książkach autorskich, ale także w puzzlach, plakatach edukacyjnych i innych projektach graficznych najważniejszy jest świat wokół nas. Ten w zasięgu wzroku i uszu, na wyciągnięcie dłoni, stopy albo… nosa. Widać go dobrze, tylko czasem trzeba się pochylić aż do samej ziemi, żeby dostrzec mikroświaty żuczków, biedronek, ślimaków i mrówek. Słychać go wciąż jeszcze, zwłaszcza w lesie, na łące, a choćby i w przydomowym ogródku, bo świerszcze cykają, a „87 ptaków zatreli i wyćwierka nam swoje melodie”. Odczuwać go można węchem – ach, te niezliczone kwiaty! – i dotykiem – miękkość mchu i twardość kory drzew, a wreszcie smakować do woli, objadając się czereśniami, sałatą i lodami. Ten świat jest bajkowy. Króliki, myszy i wiewiórki uprawiają w nim ogródki, jeżdżą na nartach, suszą złowione ryby lub ćwiartki jabłek rozwieszone jak pranie przed ich kolorowymi domostwami. Przyjaciele Zip, Trik i Flip wyruszają na wyprawę w poszukiwaniu końca świata. Ale przecież doskonale wiemy, że te niezauważalne na pierwszy rzut oka światy mają swoje dynamiczne i fascynujące życie. Kto z nas nie widział dokumentu francuskich twórców, Claude’a Nuridsany i Marie Perennou, Mikrokosmos z 1996 roku. Ale równie istotne jest to, co się dopiero wydarzy. Jak ten świat będzie wyglądał, kiedy mały człowiek, dziewczynka czy chłopiec, będą duzi, jakie będą ich marzenia, kiedy już urosną?

Maria Dek urodziła się w 1989 roku w Białymstoku i choć od kilkunastu lat jest już dorosła – ma na to oficjalne papiery, to w głowie i w sercu, jak na czułą ogrodniczkę przystało, pielęgnuje swoje wewnętrzne dziecko ku radości wszystkich małych i wielu dużych. Polska ilustratorka znana jest chyba nawet lepiej za granicą, gdzie książki jej autorstwa lub z jej oprawą graficzną ukazały się we Francji, Hiszpanii, Wielkiej Brytanii, Holandii, Niemczech, Szwecji, a także w Stanach Zjednoczonych, Korei Południowej, Chinach i Tajlandii.

W Polsce znana jest między innymi z przewodnika po Hiszpanii wydanego przez Dwie Siostry w 2016 roku (w znakomitej serii Świat dla dociekliwych) oraz z Przeplatalińskich, których kartonowe karty podzielone są na trzy części, pozwalając tworzyć przeróżne zabawne kombinacje postaci – bohaterów książki (Dwie Siostry, 2019).

W 2012 roku ukończyła londyński University of Arts, gdzie może nie nauczyła się mistrzowsko malować, ale duży margines swobody pozostawiany młodym twórcom pozwalał na uruchamianie wyobraźni i… ręki. Rok później zadebiutowała jako ilustratorka, nadając kształt przedstawicielom naszej rodzimej prehistorycznej mitologii w książce Magdaleny Mrozińskiej Paskudki słowiańskie (krakowskie wydawnictwo Myślanki, 2013).

Rok 2015 wydaje się być z kolei bardzo istotnym w życiorysie artystycznym Marii Dek. Po pierwsze kończy warszawską Akademię Sztuk Pięknych dyplomem w pracowni prowadzonej przez Agatę Dudek, a po drugie debiutuje za granicą i to autorską pozycją En forêt [W lesie] dla francuskiego wydawnictwa Marcel et Joachim, która została zarekomendowana przez Kirkus. To właśnie we Francji ukażą się pierwsze wydania najpopularniejszych książek w jej dorobku: w 2016 roku w Hélium – Quand je serais grand (Kiedy będę duża/Kiedy będę duży, Wytwórnia, 2017), a w Stanach Zjednoczonych, w Princeton Architectural Press, w 2021, jej kontynuacja – When I Am Bigger. Polskie wydanie – Kiedy urosnę (Bernardinum, 2023) otrzymało nagrodę główną w kategorii książka obrazkowa/autorska w konkursie Książka Roku 2023 Polskiej Sekcji IBBY.

Las to najbardziej oczywisty świat przedstawiony, który regularnie pojawia się w większości książek obrazkowych i ilustrowanych przez naszą bohaterkę. Trudno się dziwić, kiedy mieszka się w najstarszym kompleksie leśnym Europy, w Białowieży. Marysia jest lokalną patriotką w najlepszym tego słowa znaczeniu, ale też wielbicielką lasu jako jednego z najbardziej pierwotnych ekosystemów, tak typowego jednocześnie dla polskiego pejzażu. Drzewa, runo i zamieszkujące tereny leśne stworzenia, nawet jeśli stają się bajkowymi hybrydami, to najczęstsze tematy i wątki w jej mimochodem edukacyjnych projektach, czy są to książki, czy plakaty, czy cała seria kompozycji plastycznych wykreowanych do puzzli dla międzynarodowej firmy zabawkarskiej Mideer, czy polskiego CzuCzu. Zrealizowane dla tego ostatniego Pory roku pozwalają porównywać zmiany, jakie zachodzą w ogrodnictwie prowadzonym przez zwierzątka, stając się atrakcyjną wizualnie zabawką (łamigłówka), wciągającą wyszukiwajką (co się zmieniło), a wreszcie niemałą porcją wiedzy (co rośnie w ogródku, co się dzieje w szklarni, jak zmieniają się drzewa wraz z odwiecznym cyklem przyrody). Puzzle dla Mideer prezentują styl Marii Dek – od kompozycji charakteryzujących się kipiącym horror vacui, bez najmniejszego pustego fragmentu. Wystarczy spojrzeć na drzewo życia rozrastające się we wszystkich kierunkach, stanowiące schronienie, miejsce wypoczynku lub zabawy dla niezliczonych stworzeń dużych i małych.

Fantastyczne i zarazem humorystyczne personifikacje zobaczymy w innym puzzlowym obrazku – parku-ogrodzie, gdzie da się wypatrzyć kreta puszczającego latawca, żabę uprawiającą jogę i świnkę pląsającą do muzyki z przenośnego odtwarzacza, myszkę na deskorolce, misia cyklistę podwożącego królika oraz wiewiórkę-ogrodniczkę doglądającą truskawek w szklarni, a może to nawet poziomki, bo zabawy ze skalą są ulubionym motywem przedstawień naszej autorki.

Świetne przykłady takich zabiegów znajdziemy w ilustracjach do Kiedy urosnę: marchewki, rzodkiewki i dynie wyglądają jak pasma górskie, tłum zielonych żab zamienił się w szuwary nad sadzawką, w której dziewczynka ćwiczy skoki do wody, a kwiaty w ogrodzie stały się prawdziwą dżunglą, przez którą ze spokojem brnie troskliwy ogrodnik z koneweczką wielkości roślinnego pręcika.
Wspaniałe efekty artystka uzyskuje również wtedy, gdy ukazuje prawdziwą skalę, jak w ilustracji, w której wielka głowa chłopca, niemieszcząca się w ciasnym kadrze kompozycji, pochyla się nad owadzim mikrokosmosem „malutkich sąsiadów” w rozmiarze paznokcia. Tak jest też na okładce najnowszej publikacji z ilustracjami naszej bohaterki, podręcznika małego ogrodnika – przewodnika
dla początkujących (The Little Gardener’s Handbook, Templar Publishing, 2024) Michaela Hollanda, gdzie gigantyczny kwiat z imponującym systemem korzeni
góruje nad miniaturowym domkiem i malutkimi postaciami królika i krasnala – zapalonych ogrodników.

Maria Dek przez długi czas korzystała właściwie wyłącznie z ukochanego medium – akwareli. Dzięki zastosowaniu tej transparentnej techniki pojawiają się przetarcia, łagodne przejścia tonalne, subtelne gradacje, a same elementy
przedstawione nabierają specyficznego życia, może również dzięki właściwej akwareli wodnej zawiesinie pigmentów. A jest ich na palecie artystki bez liku. Jej ilustracje są wielobarwne, uzyskując silne nasycenie, zwłaszcza ostatnio,
bowiem sięgnęła po bardziej kryjący gwasz. W tej technice powstały prace wykorzystane w podręczniku małego ogrodnika oraz w puzzlach dla Mideer.

Bohaterowie światów wykreowanych przez artystkę są nieodmiennie sympatyczni, a ich świat przyjazny, napawający optymizmem. Ilustracje mają mnóstwo
szczegółów, zawsze starannie wykończonych, z uczuciem malowanych przez artystkę, bardzo często doprawionych ciepłym humorem. Oto piętrzące się na bagażniku samochodowym stosy kanapek, ciasteczek i przekąsek, tu
stworzonko oglądające świat przez lunetę zrobioną z liścia, a pod nim błękitne muchomorki wyrastające z pnia drzewa zamieszkanego przez tajemnicze istotki, a tam wyciąg którym można przemieszczać towary, ale można też
skorzystać jak z kolejki linowej. Takie niecodzienne okoliczności wypełniają książkę autorstwa Davide’a Cali Oú finit le monde (Hélium, 2020), w której poznajemy przygody trójki przyjaciół Zipa- trochę niedźwiedzia, Trika – trochę nietoperza i Flika – trochę psa. Takie właśnie są światy kreowane przez Marię Dek – trochę prawdziwe, trochę bajkowe, trochę fantastyczne, ale bardzo,
bardzo kolorowe, pogodne i przede wszystkim bezpieczne i przyjazne. Róbmy, co w naszej mocy, żeby nasz świat też był taki – choć trochę!

Anita Wincencjusz-Patyna